آسیب شناسی روند فزاینده استفاده از اینترنت
گسترش روز افزون فضای مجازی و فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در سالهای اخیر، تأثیرهای آن در حیات بشری در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را نمایان و روشهای سنتی در تمام ابعاد را به روشهای نوین، تبدیل کرده است.
در سالهای اخیر، با گسترش این فناوریها و در رأس آن نفوذ روزافزون اینترنت، شاهد حذف مرزها هستیم؛ امری که در کنار مزیتهای خود آسیبهایی را هم به دنبال داشته است. اگرچه این فضا و به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات امکانات بسیاری را فراهم آورده تا بخش قابل توجهی از فعالیتهای انسانی با سرعت بیشتر و هزینه کمتر انجام گیرند،اما همین فناوری اطلاعات با تسهیل زمینه و شیوه ارتکاب جرم و توسعه خسارت مادی و معنوی ناشی از جرم و ایجاد جرایم جدید و پدید آوردن شیوه های مجرمانه نوین، فرصتهای طلایی زیادی را برای مجرمان فراهم کرده است. در این گزارش سعی شده تا با بهره گیری از نظرات کارشناسان و مسؤولان امر به آسیب شناسی این پدیده اجتماعی پرداخته شود.
جهان مجازی؛ چه کسانی نقش آفرینی می کنند؟؟
اینترنت به عنوان شاهراه اطلاعاتی، با قدمتی بیست ساله در جهان و سابقه ای حدود ۱۲ – ۱۰ ساله در کشورمان، از آمار ۲۵۰ هزار کاربر در سال ۲۰۰۰ به ۳۲ میلیون کاربر با ۴۸/۵ درصد ضریب نفوذ در سال ۲۰۰۹ در مقایسه با سال ۲۰۰۰ رسیده است. کشورمان در حال حاضر با ۵۵/۲ درصد از کل جمعیت کاربران اینترنت، در رتبه اول خاورمیانه ایستاده است. این در حالی است که ضریب نفوذ اینترنت در جهان به طور میانگین ۲۶/۶ درصد و ضریب نفوذ در خاورمیانه ۲۸/۳ درصد است. در چنین فضایی که از آن با عنوان فضایی مجازی یاد می شود، افراد و مجموعه های در آن خارج از حوزه دولت ها، نقش آفرینی می کنند؛ نقشی که در بسیاری از موارد با آسیبهای اجتماعی و فرهنگی مواجه است.
صحنه گردان این چالشها و حفره ها همان مجرمان نام آشنایی هستند که در سراسر جهان، امنیت مردم و دولتها را هدف گرفته اند، مجرمانی که در گذشته با ابزارهای سنتی و امروز در دنیای مدرن با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته مبادرت به ارتکاب جرایم خرد و کلان می کنند. در چنین فضایی، وجود عاملی که بتواند کژ کارکردی افراد و سازمانها و گروه ها و دسته ها را کنترل کند، امری بدیهی است.
سردار سید کمال هادیانفر، رئیس دبیرخانه پلیس امنیت تبادل اطلاعات فضای مجازی، از جمله پژوهشگرانی است که دراین عرصه مطالعات و پژوهشهای زیادی به عمل آورده است .وی معتقد است
اینترنت به عنوان یک رسانه چندوجهی، با توانایی بازنمایی کامل دنیای واقعی، با تغییری که در مفهوم زمان و مکان ایجاد کرده، میزان دسترسی مخاطب را به اطلاعات، بدون محدودیتهای زمانی و مکانی، امکان پذیر ساخته است.
وی می افزاید:
اینترنت فضایی است که محیط آن غیرملموس است ولی نتیجه عینی آن در واقعیت شکل می گیرد. اینترنت از به هم پیوستن شبکه های محلی در شاهراه های ارتباطی و ایجاد شبکه های بین المللی شکل گرفته است. در این محیط، حجم وسیعی از اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگها، ملتها، کشورها و به طور کلی هر آنچه در کره خاکی بصورت فیزیکی ملموس وجود دارد، به صورت نوشته، تصویر، صورت و اسناد در یک فضای مجازی به شکل دیجیتال وجود داشته و قابل استفاده و در دسترس کاربران است.
به گفته هادیانفر، عرصه فضای مجازی با دسترسی به طیف گسترده ای از مخاطبان که عموماً شامل نوجوانان و جوانان است، می تواند با اطلاع رسانی مستمر شبانه روزی و بدون محدودیت در این فضا و از طریق تعاملات چندوجهی صوتی و تصویری، به مخاطب خود نزدیکتر و مانع ایجاد فاصله میان کارگزاران امنیت در جامعه و عموم مردم گردد.
وی تصریح می کند:
با ظهور این پدیده، بستری فراهم شده تا علاوه بر اشخاص حقیقی، حتی سازمانها و نهادهای دولتی و غیردولتی نیز لزوم حضور در این عرصه را باور کنند و برای باز نماندن از سرعت حرکت در دنیای امروز، ایفاگر نقشی در این جهان مجازی باشند.
سردار هادیانفر تصریح می کند:
جهان مجازی به دلیل ظرفیت دیجیتالی و قدرت انتقال همزمان درخواستها و فرمانها، جهانی بودن، ارزان بودن، فشرده تر بودن، قابل دسترس تر بودن، راحت تر بودن، استفاده بهینه از انرژی و پنهان ماندن هویت و انتشار سریع اطلاعات، همراه با کارآمدی و جذابیت و تنوع است و از سوی دیگر منشأ چالشهای اجتماعی، سیاسی امنیتی، اقتصادی و فرهنگی بی شماری خواهد بود.
وی با بیان اینکه گسترش و حفظ امنیت در جامعه که با پیچیدگی روز افزون ناشی از تولید و تبادل گسترده اطلاعات مواجه است، امری بسیار دشوار بوده و نیازمند برنامه ریزیهای کلان و گسترده است، می افزاید:
سازمانهای متولی نظم و امنیت در جامعه، با شناخت قابلیتها و اهمیت فضای مجازی و براساس رویکرد تعاملی با مخاطب، می توانند از عهده وظایف ذاتی خود در فضای مجازی برآیند.
10 میلیون دانلود از یک کلیپ مستهجن؛ هدف اعتقادات است!!.
10میلیون بار دانلود یک کلیپ مستهجن از یک سایت غیر اخلاقی فارسی زبان، نشانگر روشن شدن چراغ قرمز اخلاق در فضای مجازی برای کاربران ایرانی است. این موضوعی است که با ساماندهی خاص مدتی است ریشه اعتقادی جوانان را نشانه رفته است. کارشناسان برای مقابله با این تخریب فرهنگی، بهترین عامل را بنیان خانواده می دانند. آنان معتقدند تنها با آگاهی دادن به والدین می توان خانه را مکانی امن برای رشد فرزندان ساخت.
دراین باره، فاطمه آلیا، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجه مجلس می گوید:
دشمنان از فضای سایبر برای پر کردن اوقات فراغت جوانان ما سؤاستفاده می کنند. وقتی از جوانان صحبت می کنیم، یعنی به جامعه ایران اشاره کرده ایم. بنابراین، باید علاوه بر جوان محصل، برای فراغت جوان کارگر نیز برنامه داشته باشیم.
آلیا با تأکید بر مراقبت خانواده از فرزندان خود درفضای مجازی، خاطر نشان می کند:
هم اکنون دشمنان از فضای سایبری برای نفوذ بر جوانان استفاده و خوراک فرهنگی که مدنظر خودشان است برای جوانان ما تهیه می کنند، بنابراین باید بتوانیم محصولات فرهنگی مناسب را خودمان تهیه کنیم.همچنین، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با بیان اینکه باید سایتهای ارزشی را برای استفاده کاربران گسترش دهیم، می گوید: با ایجاد تنوع و افزایش سایتهای ارزشی، می توانیم مخاطبان را جذب کنیم.
نورالله حیدری اظهار می دارد:
رسانه های مختلف متناسب با دانش روز توسعه می یابند؛ از این رو باید فرصتهای گوناگونی را فراهم کنیم تا مطالب مختلف در سایتهای اینترنتی برای کاربران ارائه شود.
وی در ادامه می افزاید:
به دلیل دسترسی گسترده مردم به فضای مجازی، به نظارت وسیع، مستمر و اثر بخش در این حوزه نیاز داریم.این نماینده مجلس عنوان می کند: باید تلاش شود به جای مبارزه با معلولها، با علتها برخورد کنیم و به گونه ای رفتار نکنیم که علاقه مردم نسبت به این سایتهای متخلف افزایش یابد.نماینده مردم اردل و فارسان در مجلس شورای اسلامی، در خصوص نحوه برخورد صحیح با فضای مجازی می گوید: باید تعریف واحدی از مجموعه سایتها، مجوزها و حوزه معرفتی داشته باشیم، به صورتی که آنها را با هدف مشخصی مدیریت کنیم.لازمه این امر، برخورداری دستگاه های متولی از دو ویژگی استفاده از نیروهای متعهد، متخصص و آموزش دیده است، به صورتی که فضای مجازی را به صورت مستمر کنترل کنند.
این نماینده مجلس، معرفی آثار و عواقب منفی سایتها برای خانواده ها را در کاهش میزان تمایل کاربران به استفاده از سایتها مؤثر دانسته و اظهار می دارد: نهادهای عمومی مانند مدرسه، دانشگاه، مساجد و کانونهای فرهنگی باید قابلیتهای خود را جهت غنی سازی اوقات فراغت جوانان به کار ببرند و در تربیت صحیح آنها تلاش کنند.
جنگ نرم در فضای مجازی - چگونه جوانان و نوجوانان را واکسینه کنیم؟
بسیاری بر این عقیده اند دشمن از فضای مجازی برای تخریب جوانان و تهاجم فرهنگی استفاده می کند.این موضوعی است که به راحتی می توان ریشه آن را در برخی از سایتهای منحرف، مشاهده کرد.در این باره، فرهاد بشیری عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس می گوید:
امروزه فضای مجازی ابزاری برای تحقق جنگ نرم دشمن است و دشمن سعی دارد از حداکثر ظرفیت خود استفاده کند تا بتواند برنامه ریزیهایش را در کشور ما بر روی جوانان پیاده کند. دشمنان با شیوه ها و برنامه های خاص، به دنبال هدفهای پلیدشان در کشور ما هستند.
بشیری با بیان اینکه همه مسؤولان و دست اندرکاران فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور وظیفه دارند در برابر حملات جنگ نرم دشمن تدبیر داشته باشند، می گوید:
مسؤولان و متولیان فرهنگ باید همگرا و همگام حرکت کنند و با برنامه های جذاب و شایسته متناسب با عرف جامعه برای نیروی جوان بتوانند خلاء موجود را پر کنند. مردم ایران به مبانی دینی، انقلابی و ملی علاقه مند هستند، بنابراین باید در برنامه هایمان این موارد را مد نظر قرار دهیم. مسؤولان باید با فرصت سازی و بسترسازی مناسب، شرایط لازم را برای تبیین مسائل فرهنگی در جامعه به وجود آورند.
دشمن ابزارها و امکانات زیادی را در اختیار دارد و با استفاده از آنها می تواند هم کیفیت و هم تنوع بسیاری ایجاد کند، بنابراین خانواده ها و مسؤولان ما باید توجه بیشتری داشته باشند؛ آموزه های دینی، مبانی دینی، گذشته فرهنگی و تاریخی ما غنی از واقعیتهایی است که اگر نسلهای ما در هر برهه از زمان قرار گیرند، می توانیم آنها را با بهره گیری از پیشینه فرهنگی و دین غنی، واکسینه کنیم.
پلیس؛ مردم مراقب باشند
اما دراین خصوص، فرمانده نیروی انتظامی معتقد است موضوع امنیت فضای مجازی، به فرهنگ سازی نیاز دارد.
سردار اسماعیل احمدی مقدم می گوید:
حوزه فضای تبادل اطلاعات، دیجیتالی است و امنیت این فضا با پیشرفت بشر دچار اختلال شده است.وی اظهار می دارد: توسعه تبادل اطلاعات موجب شد مداخلات دارندگانی که به این علوم بیشتر دسترسی دارند، بیشتر شود. عصر دیجیتال مزایایی داشته، ولی معایبی نیز به همراه دارد. وی ادامه می دهد: در گذشته با عبارت «تأخر فرهنگی» روبرو بوده ایم. به طور مثال، خودرو وارد کشور می شود، ولی هنوز فرهنگ استفاده از آن ایجاد نشده است. بنابراین، بنده معتقدم تأخر امنیتی را باید به تأخر فرهنگی اضافه کنیم.
متأسفانه ورود فضای سایبری فارغ از توجه بار امنیتی، جامعه را آسیب پذیر کرده است و ما در ناخودآگاه خود اطلاعات زیادی را در اختیار افراد می گذاریم.فرمانده نیروی انتظامی ادامه می دهد: در حوزه دیجیتال کمتر حصار کشیده ایم چرا که این موج تمام دنیا را در برگرفته و فرصتها را نیز سلب کرده است، بنابراین نه می توان جلو آن ایستاد و نه می توان از آن جلوگیری کرد.
با این حال، در کشور ما گامهای خوبی با تأخیر در زمینه برخورد با جرایم سایبری برداشته شده است.
پیشگیری از جرایم مجازی یکی از ابزارهاست و مهمتر از آن کنترل توسط خود کاربران است؛ ولی اگر در کشور اینترنت و پست ملی داشته باشیم، از خطرها مصون خواهیم ماند.
سردار احمدی مقدم تصریح می کند:
گام نخست ما پیشگیری اجتماعی، آموزش و اطلاع رسانی است؛ لذا رسانه ها رسالت مهمی دارند که به مردم آموزش دهند تا در برابر خطرهای این حوزه از خود محافظت کنند و ما باید شاهد قوانینی باشیم که در برخورد با مجرمان، دست پلیس را باز بگذارد.
اولویت فعالان فرهنگی؛ حضور در فضای مجازی
اما در این میان، بسیاری از کارشناسان فرهنگی و اجتماعی در کنار علما بر این باورند که همه آحاد جامعه باید جنگ سایبری را جدی بگیرند و مراقبتهای لازم را به عمل آورند؛ زیرا دشمن فضای مجازی را میدان جنگ کرده است. از این رو، در حال حاضر لازم است اولویت فعالان فرهنگی، حضور در فضای مجازی باشد.دراین باره، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس می گوید: نبود قانون جامع نظارت بر رسانه، موجب آشفتگی فضای مجازی و نبود نظارت جامع می شود.
سید علی حسینی می افزاید:
با تغییر شرایط ارتباطات و توسعه فزاینده در امر اطلاع رسانی از طریق فضای مجازی، شاهد گستردگی در عرصه ارتباط جمعی بویژه سایتها و وبلاگها هستیم.
دولت باید به تناسب توسعه ایجاد شده در جهان اطلاعات، ابزارهای کنترل را به کار گیرد و اگر این تناسب لحاظ نشود، با مشکلات متعدد در فضای سایبر مواجه می شویم.این نماینده مجلس، فیلترینگ را تنها راه مقابله با سایتهای متخلف ندانست و عنوان می کند: برخورد با سایتها باید فرهنگی و ایجابی باشد.
وی ایجاد سایتهایی با محتوای غنی را برای معرفی فرهنگ ایرانی و اسلامی ضروری بیان کرده و ادامه می دهد:
نهادهای دولتی و خصوصی که در حوزه فرهنگی فعالیت دارند، باید با ایجاد سایتهای مفید، نیاز کاربران به اطلاعات مناسب را تأمین کنند.
اما وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم معتقد است:
غرب از گسترش گرایش به حجاب در جهان هراس دارد و قصد دارد فرهنگ برهنگی را در فضای مجازی ترویج دهد.
محمد حسینی، خانواده را نهاد اول اجتماع دانسته و بیان می کند:
اگر خانواده از نظر فرهنگ اسلامی تقویت شود، هیچ جنگی نمی تواند ما را از پای درآورد. از این رو، دشمنان با نقشه های حساب شده به جنگ علیه ما پرداختند. آنان رو در رو با ما وارد جنگ نمی شوند، بلکه افرادی را در داخل خودمان برای تحقق افکار پلیدشان اجیر می کنند.
وی اضافه کرد:
دشمنان امروز سعی دارند افکار خانواده ها را با سؤ استفاده از فضای مجازی محصور کنند. آنها می خواهند آرام آرام فرهنگ و تمدن ما را از بین ببرند و تنها خود آمریکا میلیاردها دلار برای برنامه های شیطان پرستی و ایجاد فرقه ها و آیینهای جدید صرف می کند.
وی تصریح می کند:
طبق آمارها، کشور انگلیس حدود ۷۰۰ فرقه و آیین دارد که دفتر مرکزی این فرقه ها در آمریکاست زیرا آنان به این باور رسیده اند که افراد به معنویت گرایش بیشتری دارند و از این طریق می خواهند افکار انحرافی را در خصوص معنویت و راه رسیدن به کمال به کار ببرند و انسجام اسلامی را در جهان خدشه دار کنند.
به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، باید در بحث حجاب و عفاف سرمایه گذاری کلانی انجام دهیم. در واقع، با تقویت فضای مجازی که بیشترین تأثیر را دارد، می توان جوانان را به سمت و سوی استفاده صحیح از این فضا سوق داد.
منابع:
3.Ehsan Rezaee
خیلی عالی بود